Ø Δομή έκθεσης
Πρόλογος, κύριο μέρος, επίλογος
Ø Δομή παραγράφου
Θεματική περίοδος, λεπτομέρειες-σχόλια, κατακλείδα
Ø Λειτουργίες της γλώσσας
· Αναφορική/λογική/κυριολεκτική/δηλωτική: κυριολεξία, ακριβολογία
· Ποιητική/μεταφορική/συνυποδηλωτική: συναισθηματική φόρτιση που δηλώνεται από σχήματα λόγου, λογοτεχνικός λόγος
Ø Ειδικές γλώσσες
Γλωσσικές ποικιλίες με ιδιότυπους όρους (ορολογία) κάποιας επαγγελματικής ομάδας
Ø Είδη συλλογισμών
· Παραγωγικός: μετάβαση από μια γενική θέση σε μια ειδικότερη
· Επαγωγικός: μετάβαση από μια ειδική θέση σε μια γενικότερη
· Αναλογικός: μετάβαση από μια ειδική θέση σε μια εξίσου μερική
Ø Λανθάνον μήνυμα
Πίσω από το φανερό νόημα μιας φράσης κρύβεται ένα λανθάνον το οποίο εκφράζει την πραγματική πρόθεση του πομπού. Ο δέκτης μπορεί να συλλάβει το λανθάνον μήνυμα αν λάβει υπόψη του τις κοινωνικές συμβάσεις και την κοινή εμπειρία του με τον πομπό
Ø Τελεστικός λόγος
Ο λόγος, προφορικός ή γραπτός, μέσω του οποίου συντελείται μια πράξη
Ø Σύνταξη
· Ενεργητική: προβάλλει το πρόσωπο ή το πράγμα που ενεργεί
· Παθητική: προβάλλει το πρόσωπο ή το πράγμα που παθαίνει κάτι (ποιητικό αίτιο)
Ø Ανάπτυξη παραγράφου με αναλογία
Προβάλλεται μια λανθάνουσα ομοιότητα ανάμεσα σε δύο αντικείμενα που φαινομενικά είναι εντελώς διαφορετικά, προκειμένου να γίνουν κατανοητά από το δέκτη ορισμένα στοιχεία του ενός αντικειμένου με ανάλογα, πιο οικεία του άλλου
Ø Παραβολικό/αλληγορικό κείμενο
Κείμενο με μεταφορική έκφραση, η οποία προβάλλει νοήματα διαφορετικά από εκείνα που φανερώνουν οι λέξεις της. Προσδίδει ζωντάνια στο κείμενο, παραστατικότητα, αμεσότητα και το περιεχόμενο γίνεται πιο κατανοητό και εύληπτο. Συνήθως έχει διδακτικό σκοπό
Ø Αφήγηση
Είναι μια πράξη επικοινωνίας με την οποία παρουσιάζεται προφορικά ή γραπτά μια σειρά πραγματικών ή πλασματικών γεγονότων. Σε κάθε αφήγηση διακρίνουμε:
· Αφηγηματικό περιεχόμενο: τα γεγονότα και τις πράξεις των προσώπων που συνιστούν την ιστορία
· Αφηγηματική πράξη: τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζονται τα γεγονότα από τον αφηγητή, ανάλογα με την οπτική γωνία και τον επιδιωκόμενο σκοπό του
· Αφηγητή που συμμετέχει είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως αυτὀπτης μάρτυρας (χρήση α΄ εν./πληθ. προσώπου)
· Αφηγητή που δε συμμετέχει καθόλου στα γεγονότα (χρήση γ΄ εν./πληθ. προσώπου)
· Αφηγηματικές τεχνικές: Αφήγηση με μηδενική εστίαση, χωρίς συγκεκριμένη οπτική γωνία από έναν παντογνώστη αφηγητή που γνωρίζει ακόμα και τις πιο μύχιες σκέψεις των ηρώων. Αφήγηση με εσωτερική εστίαση, με συγκεκριμένη οπτική γωνία και περιορισμένη γνώση
· Αφηγηματικοί τρόποι: Αφήγηση, διηγείται ο ίδιος ο αφηγητής τα γεγονότα, μεταδίδει με πλάγιο λόγο τα λεγόμενα των ηρώων του. Διάλογος, δίνει το λόγο στους ήρωές του. Η εναλλαγή των δύο αυτών αφηγηματικών τρόπων προσδίδει ζωντάνια, παραστατικότητα και αποφεύγεται η μονοτονία της αποκλειστικής χρήσης του ενός ή του άλλου τρόπου
· Αφηγηματικός χρόνος: Εξωτερικός/εξωκειμενικός (χρόνος πομπού, δέκτη, γεγονότων). Εσωτερικός/εσωκειμενικός (χρόνος ιστορίας, η φυσική διαδοχή των γεγονότων – χρόνος αφήγησης, τα γεγονότα σε διαφορετική χρονική σειρά από τη φυσική, ανάδρομες/πρόδρομες αφηγήσεις)
Ø Διαφορά περιγραφής-αφήγησης
Η περιγραφή απεικονίζει τα βασικά γνωρίσματα ενός αντικειμένου στατικά. Η αφήγηση παρουσιάζει ένα πρόσωπο, μια ιδέα δυναμικά, καθώς ενεργεί, κινείται ή μεταβάλλεται μέσα στο χρόνο
Ø Συνοχή κειμένου
Εξασφαλίζεται με διάφορους τρόπους όπως διαρθρωτικές λέξεις, επανάληψη μιας λέξης, παράλειψη μιας λέξης, αντικατάσταση μας λέξης με αντωνυμία ή με συνώνυμη
Ø Χρονογράφημα
Είδος έντεχνου πεζού λόγου που δημοσιεύεται σε εφημερίδες και περιοδικά. Πρόθεση του συγγραφέα είναι να σχολιάσει την επικαιρότητα της κοινωνικής, πολιτικής, πολιτιστικής ζωής με σύντομο και ευχάριστο περιεχόμενο
